گفته می شود اولین آسانسور را معمار رومی با نام ویترویوس ساخته است. ویترویوس نیز گزارش داده که ارشمیدس (۲۱۲ -۲۸۷ قبل از میلاد مسیح) اولین آسانسور را در حدود ۲۳۶ سال قبل از میلاد مسیح ساخته است. منابع دیگر گزارشهای تاریخی دیگر اشاره میکنند که آسانسورها بهصورت کابینهای کششی با طناب توسط انسان یا حیوان وجود داشتند. در سال ۱۰۰۰ در کتاب اسرار المرادی در زمان اسپانیای اسلامی، وسیلهای مثل آسانسور برای بالا بردن یک گاومیش برای شکستن صف دشمن تشریح شده است.
در بالابرهای باستانی یا قرون وسطی از سیستمهای بالابر و چرخ چاه استفاده میشد. اختراع سیستمها بر اساس درایوهای پیچی احتمالا مهمترین قدم در تکنولوژی آسانسور تا امروز بوده که منجر به اختراع آسانسورهای مدرن امروزی شد. این اولین آسانسورهای درایو پیچی، توسط ایوان کالیبین ساخته شد و در سال ۱۷۹۳ در قصر زمستانی پادشاهی نپال نصب شد. چند سال بعد یکی دیگر از آسانسورهای کالیبین در نزدیک مسکو نصب شد. این دستگاهها به دقت زیادی در سرویس و نگهداری آسانسور نیاز داشتند.
دوران صنعتی
همگام با نیاز به مواد خامی چون زغال سنگ و الوار آسانسورها پیشرفتهتر میشدند. دستاورد تکنولوژیهایی که این صنایع را توسعه میدادند و ظهور تیرآهن، منجر به آسانسورهای باری و مسافربری امروزی شد.
با شروع کار معادن زغال سنگ در میانه قرن نوزدهم، آسانسورها با نیروی بخار کار میکردند و برای جابهجایی مواد حجیم در معادن و کارخانهها بهکار گرفته میشدند. این وسایل که با بخار کار میکردند بهزودی برای اهداف مختلفی بهکار گرفته میشدند. در ۱۸۲۳ دو معار که در لندن کار میکردند (با نام برتون و هومر) یک جاذبه گردشگری ساختند که اتاق صعودکننده نام داشت. افراد با پرداخت پول به ارتفاع فراز لندن برده میشدند و نمای سراسرنمای لندن را مشاهده میکردند.
این آسانسورهای بخاری بازسازی شدند و در سال ۱۹۳۵ یک آسانسور ابتکاری با نام Teagle توسط شرکت Frost و Stutt در انگلیس ساخته شد. در این آسانسور از وزنه توازن (counterweight) برای ایجاد وزن اضافی استفاده میشد.
ویلیام استرانگ در سال ۱۸۴۶ چرثقیل هیدرولیک را ساخت. با بهکارگیری قانون پاسکال، بهزودی آسانسورهای هیدرولیک آسانسورهای بخاری را از صحنه حذف کردند. یک پمپ آبی، سطح متغیر فشار آب را به پیستونی که داخل یک استوانه عمودی بود وارد میکرد و در نتیجه سطح، سکویی که یک بار سنگین بر آن بود را بالا و پایین میآورد. برای افزایش توان بالابرندگی از وزنهها استفاده میشد.
گفته شده که هنری واترمن نیویورکی در سال ۱۸۵۰ کنترل عمودی طناب را برای یک آسانسور اختراع کرد.
در ۱۸۴۵ معمار نپالی با نام Gaetano Genovese در قصر سلطنتی کاسرتا یک صندلی پرنده اختراع کرد، اختراعی که از زمان خودش جلوتر بود. این اختراع دارای یک چراغ، دو نیمکت و یک سیگنال هدایتشونده دستی بود و میشد آن را از بیرون کنترل کرد، بدون اینکه لازم باشد مسافران کاری انجام بدهد. کشش توسط یک موتور مکانیکی که از یک سیستم چرخی استفاده میکرد ایجاد میشد. برای این آسانسور یک سیستم ایمنی طراحی شده بود تا در صورت پاره شدن طنابها ایمنی مسافران را حفظ کنید.
مشاهده میکنید که موضوع ایمنی آسانسور از ابتدای اختراع آسانسور از نگرانیهای بشر بوده است تا جایی که امروزه استاندارد ادواری آسانسورها موضوعی حائز اهمیت است.
در ۱۸۵۲ الیشا اوتیس آسانسورهای ایمنی را اختراع کرد که در صورت قطع شدن کابل، مانع از افتادن کابین آسانسور میشد. او این آسانسور را در سال ۱۸۵۴ با یک ارائه نفسگیر و دراماتیک در قصر کریستال نیویورک ارائه داد و یک آسانسور مسافربری شمابه در ۲۳ مارس ۱۸۵۷ در خیابان ۴۸۸ Broadway در نیویورک نصب شد.
اولین شفت آسانسور چهار سال پیش از اولین آسانسور اختراع شد. در سال ۱۸۵۳ ساخت ساختمان بنیاد کوپر آغاز شد. در طراحی این ساختمان اولین شفت آسانسور بهکار برده شد زیرا کوپر مطمئن بود که بهزودی یک آسانسور مسافربر امن اخرتاع خواهد شد. شفت مثل استوانه بود زیرا کوپر فکر میکرد این بهترین طراحی ممکن است. بعدا اوتیس یک آسانسور مخصوص این ساختمان را اختراع کرد.
اولین آسانسور الکتریکی توسط ورنر وان سایمن در سال ۱۸۸۰ در آلمان ساخته شد. تعمیرات آسانسور از این پس جدیتر گرفته شد. فرنک اسپراگو که کنترل طبقه، آسانسورهای خودکار، کنترل شتاب کابینها و ویژگیهای دیگر آسانسور را افزود آسانسورهای سایمن را ایمنتر کرد. در ۱۸۸۲ وقتی که توان هیدرولیک یک تکنولوژی شناختهشده بود، یک شرکت با نام London Hydraulic Power Company شبکهای از وسایل با فشار بالا اخرتاع کرد که از این ۸۰۰۰ ماشین بیشتر آسانسور و جرثقیل بودند. در سال ۲۰۰۰ بود که اولین آسانسور خلا یا وکیوم اختراع شد.
مشاهده میشود که آسانسورها همچنان به رشد خود ادامه میدهند. در ایران نوعی آسانسور پیچی اختراع شده است که از ایمنی خوبی برخوردار است.