سوالات مهم از دکتر متخصص زنان و دختران
اگرچه بیشتر خانم ها تصور میکنند درباره قاعدگی اطلاعات کافی دارند، ولی مواردی هست که خیلی از آنان دربارهاش بیاطلاعاند و همیشه ممکن است در این خصوص، اتفاقاتی بیفتد که تا کنون با آن مواجه نشده باشند.
این مطلب، شما را با رایج ترین پرسشهایی که خانم ها درباره قاعدگی از پزشک متخصص زنان و زایمان میپرسند، آشنا میکند.
چند سوال بسیار مهم از متخصص زنان و زایمان برای دختران
۱- چرا قاعدگی، خلق و خوی آدم را عوض می کند؟
اصولا سندروم پیش از قاعدگی (PMS) به این دلیل رخ میدهد که بدن به تغییرات هورمونی، حساس میشود. ۱۰ روز قبل از شروع قاعدگی، سطح هورمونهایی مثل پروژسترون و استروژن به سرعت تغییر میکنند و این تغییر سبب بروز علایمی مثل نفخ، تغییرات خلق و خو، سردرد، حساسیت پستانها و خستگی میشود.
نزدیک به ۹۰ درصد از خانم ها قبل از قاعدگیشان این نشانهها را تجربه میکنند. حتی ۲۰ درصد از آنها دچار علائم شدیدتری میشوند که بر فعالیتهای طبیعی زندگیشان و حتی بر روابط فردی آنها تاثیر میگذارد.
اما چه باید کرد؟ اول اینکه مطمئن شوید که از نظر جسمی مشکلی ندارید. بعد سعی کنید ورزش کنید، مخصوصا وقتی احساس میکنید خلق شما تنگ شده است. مایعات فراوانی بنوشید، حتی هر دو ساعت یک بار. اگر با این کارها بهتر نشدید از پزشک خود کمک بگیرید. مکملهای کلسیم و ویتامینها نیز در کاهش نشانههای پیش از قاعدگی موثرند. گاهی مصرف قرصهای ضد بارداری با نظر پزشک و در موارد شدید، مصرف داروهای ضدافسردگی سبب بهبود این نشانهها میشود.
۲- چرا گاهی اوقات قاعدگی نامنظم میشود؟
عادت ماهیانه خانم ها هر ۲۸ روز یک بار تکرار میشود، اما گاهی پیش میآید که شما دو ماه یک بار پریود می شوید و گاهی هر ۲۶ روز ، ۳۵ یا ۴۲ روز یک بار. قاعدگی طبیعی باید به فاصله ۲۵ تا ۳۵ روز رخ دهد؛ یعنی از شروع اولین خونریزی تا خونریزی بعدی باید ۲۵ تا ۳۵ روز طول بکشد. بسیاری از خانم ها که قاعدگی شان در یک روز در هر ماه اتفاق نمیافتد (مثلا تاریخ بیست و پنجم هر ماه)، فکر میکنند قاعدگیشان طبیعی نیست. ولی این افراد نباید نگران شوند؛ زیرا لازم نیست قاعدگی دقیقا در همان روز ایجاد شود. تغییر دو سه روزه در قاعدگی، مشکل خاصی نیست. اما اگر فاصله بین دو پریود، به کمتر از ۲۵ روز یا بیشتر از ۳۵ روز برسد، باید با پزشک مشورت کرد.
عادت ماهیانه به ویژه در دوران نوجوانی و سال اول بلوغ منظم نیست، چون سیستم هورمونی بدن هنوز کار خود را به خوبی آغاز نکرده است. این امر ممکن است دو سال یا حتی بیشتر هم ادامه یابد. حدود ۴۵ تا ۵۰ سالگی نیز که اکثر خانم ها به سن یائسگی نزدیک میشوند، دستگاه هورمونی تقریبا خسته و عادات ماهیانه نامنظم میشوند. این حالت تا زمان یائسگی ادامه خواهد داشت!
حتی اگر از موضوع سن هم بگذریم، باز هم نامنظم بودن عادت ماهیانه امر بسیار مهمی نیست. اما اگر عادات ماهیانه شما مدت طولانی نامنظم بود، توصیه میکنیم به متخصص زنان مراجعه کنید.
استرس، اضطراب و اتفاقات نگرانکننده با تغییر روند تخمکگذاری و ایجاد اختلالاتی در ترشح پروژسترون می توانند سبب قاعدگی نامنظم شوند. مشکلات تیرویید، هیپوتالاموس یا هیپوفیز که در تولید هورمونهای زنانه دخیلاند، هم میتوانند سبب نامنظمی عادات شوند. حتی ممکن است تخمدانها دچار مشکلی باشند و با وجود فرمانی که از مغز دریافت میکنند، هورمون کافی تولید نکنند! جالب است بدانید افزایش ترشح هورمون مردانه هم سبب نامنظمی دورهها میشود. عفونت، تومور، فیبروم یا آندومتریوز هم میتوانند از علل احتمالی باشند.
از دلایل دیگر بینظمی یا قطع قاعدگی، اضافه وزن ، کاهش وزن ، اختلالات تغذیهای و انجام ورزشهای سنگین است.
۳- چرا گاهی اوقات بین دو قاعدگی، ترشحات سفید رنگ دیده میشود؟
نگران نباشید؛ این ترشحات طبیعی هستند. این ترشحات در برخی روزها کمتر و گاهی بیشترند. غددی که داخل واژن قرار گرفتهاند این ترشحات را تولید میکنند که نقش اصلی آن جلوگیری از ورود میکروب به داخل رحم است. در میان دو دوره و در زمان تخمکگذاری میزان ترشحات افزایش مییابد و وجود آن کمک میکند تا در این زمان اسپرم ها راحتتر از دهانه رحم بالا بروند و به تخمک برسند.
در حالت طبیعی این ترشحات، بیرنگ و بیبو هستند، اما اگر ترشحات زرد رنگ یا سوزناک یا بد بو بودند، میتوانند نشانه بروز عفونت یا قارچ باشند. در این صورت برای جلوگیری از پیشرفت عفونت باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کرد.
۴- آیا استفاده طولانی مدت از تامپون، شوک توکسیک میآورد؟
سندروم شوک توکسیک به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد میشود و با حملات ناگهانی تب و لرز، اسهال، تهوع، درد عضلانی و بثورات پوستی مشخص میشود. اگر تامپونها به مدت طولانی بمانند، زمینه را برای ایجاد عفونتهای باکتریایی آماده میکنند. بهترین وضعیت آن است که تامپونها هر ۸ ساعت یک بار تعویض شوند.
به چه دلایلی باید به متخصص زنان مراجعه کنیم ؟
چرا سری به متخصص زنان نمی زنید؟ بسیاری از خانم ها از مراجعه به متخصص زنان عبا دارند و متاسفانه زمانی متوجه بیماری و مشکل جنسی خود می شوند که بسیار دیر شده است.
دلایل اهمیت مراجعه به متخصص زنان:
متخصص زنان برای درمان بیماری های جنسی و مشکلات خاص زنانه در مطب و کلینیک حاضر است ولی چرا زنان برای معاینه و چکاپ به سراغ او نمی روند جای سوال دارد. در این قسمت از مجله ی سلامتی قصد داریم تا شک و شبهه های شما خانم ها را در مورد برخی مسائل درمانی و بهداشتی زنان برطرف کنیم.
بسیاری از خانم ها به دلیل ترس یا خجالت، معاینات دوره ای مخصوص زنان را به تعویق می اندازند. کم نیستند خانم هایی که به ۳۰ سالگی می رسند و هنوز یک بار هم به مطب متخصص زنان مراجعه نکرده اند! این ترس و نگرانی بی مورد احتمال ایجاد عوارض و خطر پیشرفت انواع بیماری های زنانه را بالا می برد. برای مثال ممکن است فرد مبتلا به ویروس زگیل تناسلی شده باشد و در عین حال علامتی از خود نشان ندهد در حالی که شاید این ویروس باعث تغییراتی در دهانه رحم او شده باشد و بعد از چند سال تازه متوجه شود به سرطان پیشرفته دهانه رحم مبتلا شده است.
نکته مهم اینکه اگر زودتر به مطب متخصص زنان مراجعه کرده بود خیلی راحت می توانست در مراحل اولیه سرطان، آن را ریشه کن کند. پس اجازه ندهید ترس و وحشت از معاینات، سلامتتان را به خطر بیندازد. همین امروز از یک متخصص زنان وقت بگیرید. در این مقاله دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و فوق تخصص نازایی و لاپاراسکوپی به شما در مورد دلایل مراجعه به متخصص زنان و شیوه انجام انواع معاینات و آزمایش های مختلف زنانه توضیح می دهد.
چه مشکلاتی را متخصص زنان حل میکند
مشکلی ندارید؟ باز هم باید چک شوید!
خانم ها از زمان بلوغ می توانند مراجعه به متخصص پزشک زنان را آغاز کنند چراکه امروزه بیماری های زنانه از جمله تخمدان پلی کیستیک، کیست های درموئید، کیست های ساده تخمدان و بی نظمی قاعدگی در میان نوجوانان شیوع بالایی پیدا کرده است. بعد از ازدواج نیز مراجعات پزشکی به متخصص زنان دیگر حالت اختیاری ندارد و باید به صورت سالانه انجام شود حتی اگر هیچ مشکلی نداشته باشید. در این مراجعات معمولاً معاینه و سونوگرافی سینه، معاینه رحم و پاپ اسمیر انجام می شود.
تست سرطان دهانه رحم نیز امروزه از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است زیرا این بیماری بعد از سرطان سینه، دومین سرطان شایع زنان به حساب می آید بنابراین خانم ها باید در فواصل لازم همراه پاپ اسمیر، تست سرطان دهانه رحم هم انجام دهند تا در صورت لزوم تحت درمان قرار بگیرند. متخصصان زنان دوره پزشکی عمومی را گذرانده اند بنابراین می توانند آزمایش های کلی قند، چربی، کلیه، کبد و آزمایش های عفونی را برای بیمار درخواست کنند و در صورت لزوم او و همسرش را تحت درمان قرار دهند.
نیاز به بررسی هورمونی دارید اگر…
آزمایش های هورمونی معمولاً برای افرادی درخواست می شود که دچار نازایی، بی نظمی قاعدگی، ریزش موی سر و افزایش موهای زائد شده اند. این آزمایش ها باید در روز دوم یا سوم قاعدگی انجام شود زیرا هورمون ها در بدن خانم ها هر ماه افت و خیزهای بسیار زیادی پیدا می کنند. همچنین بهتر است این آزمایش ها به صورت ناشتا انجام شوند به خصوص اگر می خواهید میزان هورمون پرولاکتین و TSH را بررسی کنید. کسانی که سقط های مکرر دارند نیز باید از لحاظ سیستم ایمنی و سیستم انعقادی بررسی شوند.
معاینه سینه چگونه انجام می شود؟
معاینه سینه مانند معاینه واژینال بهتر است از ۱۸ سالگی شروع شود و توسط متخصصان زنان یا جراحان صورت گیرد. این معاینه باید با کف دست و کف انگشتان انجام شود زیرا بافت سینه غیر یکنواخت است و اگر با نوک انگشتان آن را معاینه کنیم به اشتباه فکر می کنیم توده ای در آن وجود دارد. برای شروع معاینه فرد باید دست هایش را باز کند و روی سر بگذارد تا بتوانیم هر دو سینه را با هم مقایسه کنیم و هرگونه تغییر شکل، اندازه، رنگ و فرورفتگی در بافت آن را تشخیص دهیم. سپس باید با کف انگشتان و کف دست به صورت دورانی دور تا دور سینه و همچنین قسمت های نزدیک به هاله آن را بررسی کنیم. اگر توده ای زیر دستتان حس کردید بدانید این توده ها اغلب خوش خیم و از نوع کیست یا فیبروآدنوم هستند. به هر حال در صورت پیدا کردن توده فرد باید سونوگرافی انجام دهد. اگر هم توده خیلی بزرگ باشد باید ماموگرافی شود. توجه داشته باشید با معاینه دست فقط می توان توده های نزدیک به یک سانتی متر و بزرگ تر را تشخیص داد اما ماموگرافی می تواند توده های یک میلی متری را هم تشخیص دهد.
علاوه بر معاینه سینه باید ناحیه زیر بغل را هم بررسی کرد اما برعکس سینه این ناحیه را باید با نوک انگشتان معاینه کرد. در این مورد نیز اگر توده ای زیر دستتان حس کردید، نگران نشوید زیرا غدد لنفاوی زیر بغل اغلب به دلیل زخم شدن دست یا عفونت انگشتان و… ورم می کنند. با این حال اگر در سینه تان توده احساس کردید و همزمان با آن متوجه برجستگی غدد لنفاوی زیر بغل شدید باید در اسرع وقت به جراح مراجعه کنید و تست ها و ماموگرافی های لازم را انجام دهید. فراموش نکنیدکه معاینه سینه در دستور کار متخصصان زنان است اما جراحی های سینه برعهده جراحان عمومی است.
ماموگرافی و علل اهمیت آن
آغاز ماموگرافی از ۳۵ سالگی
انجام سونوگرافی و ماموگرافی سینه در گذشته از ۴۰ سالگی توصیه می شد اما الان در کنگره های ایران سن شروع این آزمایش ها ۳۵ سالگی اعلام شده است زیرا شیوع سرطان سینه در همه جوامع از جمله ایران افزایش پیدا کرده است. اهمیت این موضوع برای افرادی که در فامیل درجه یکشان از جمله مادر، خواهر، خاله و عمه سابقه سرطان سینه دارند، دوچندان می شود. این افراد باید پنج سال قبل از سن ابتلای اعضای خانواده خود به سرطان، ماموگرافی انجام دهند حتی اگر زیر ۳۵ سال داشته باشند. لازم به ذکر است که ماموگرافی های جدید و دیجیتال اشعه بسیار کمی از خود ساطع می کنند، کمتر سینه ها را تحت فشار قرار می دهند و در عین حال دقت بالاتری دارند. در صورت لزوم نیز علاوه بر ماموگرافی برای فرد سی تی اسکن، ام آرآی و اسکن با تزریق یا بدون تزریق درخواست می شود.
بعد از یائسگی هم باید هر سال معاینه شوید
خانم های یائسه نیز باید برای بررسی پوکی استخوان، سرطان های تخمدان، رحم و سینه هر سال به متخصص زنان مراجعه کنند. همچنین باید تست پاپ اسمیر را در فواصل منظم ادامه دهند و برای بررسی تخمدان ها و ضخامت آندومتر (لایه داخلی رحم) سونوگرافی داخلی (واژینال) انجام دهند. ضخامت آندومتر در زمان یائسگی بهتر است زیر چهار میلی متر باشد در غیر این صورت فرد باید کورتاژ تشخیصی انجام دهد به خصوص اگر در خانواده خود سابقه سرطان تخمدان، رحم، روده، مثانه، پروستات و سینه داشته باشد. ماموگرافی نیز بعد از ۵۰ سالگی باید سالی یک بار تکرار شود.
آزمایشی مهم برای تشخیص سرطان
نوعی از پاپ اسمیر که در ایران هم انجام می شود به تشخیص ویروس عامل سرطان دهانه رحم (HPV) می پردازد. در این روش نمونه از دهانه رحم با برس گرفته شده و داخل محلول خاص ریخته می شود. با کمک آن می توان وجود ویروس های پرخطر و کم خطر زگیل تناسلی را تشخیص داد. اگر این ویروس از نوع پرخطر و سرطان زا باشد باید بررسی ها و مراجعات بیشتری صورت گیرد و اگر هم زخمی در دهانه رحم وجود داشته باشد یا بافت غیرعادی دیده شود، فرد باید «کولپوسکوپی» انجام دهد. این آزمایش به وسیله دستگاهی به نام کولپوسکوپ انجام می شود که قادر است سلول های دهانه رحم را چندین برابر بزرگ تر در معرض دید قرار دهد.
نگران انتقال عفونت حین معاینه نباشید
برای انجام پاپ اسمیر می توان از اسپکولوم های یک بار مصرف پلاستیکی استفاده کرد. البته هنوز هم در بسیاری از بیمارستان ها و مطب ها از انواع فلزی آن استفاده می شود زیرا دوام بالایی دارد. در این مورد نیز جای نگرانی وجود ندارد زیرا اسپکولوم در دستگاه های خاص از جمله فور استریل می شود و کاغذهای خاصی داخل آن گذاشته می شود تا با تغییر رنگ آن مطمئن شویم وسیله استریل شده است. به طور حتم هیچ پزشکی دلش نمی خواهد بیمار عفونت بگیرد بنابراین مسائل بهداشتی و استریلیزاسیون را رعایت می کند.
سونوگرافی واژینال باعث سقط نمی شود!
در سونوگرافی واژینال مانند تست پاپ اسمیر، دستگاه سونوگرافی داخل واژن قرار داده می شود. انجام این سونوگرافی معمولاً از معاینه زنان راحت تر است اما متاسفانه خیلی ها به خصوص خانم های باردار می ترسند مبادا باعث سقط جنین شود درحالی که چنین خطری وجود ندارد و بررسی بعد از بارداری با IVF، تشخیص بارداری خارج از رحم و تشخیص بارداری در هفته پنجم فقط از طریق سونوگرافی واژینال امکان پذیر است. در حقیقت با این روش می توان بارداری را یک هفته زودتر از سونوگرافی شکمی تشخیص داد. اما توده ها یا فیبروم های خیلی بزرگ با سونوگرافی واژینال قابل تشخیص نیستند زیرا از دیدرس آن دور می شوند بنابراین فقط با کمک سونوگرافی شکمی می توان به وجود آنها پی برد. روی هم رفته سونوگرافی واژینال و شکمی مکمل یکدیگر هستند. بهتر است بدانیدمعاینات زنان از جمله سونوگرافی، معاینه سینه، پاپ اسمیر و همچنین جراحی های زنان همگی باید بعد از اتمام قاعدگی انجام شوند.
پاپ اسمیر درد ندارد!
انجام پاپ اسمیر کمتر از یک دقیقه طول می کشد، درد چندانی ندارد و فقط در حد یک معاینه ساده زنانه است. درواقع گیرنده های درد در دهانه رحم بسیار کم هستند. اگر هم دهانه رحم التهاب داشته باشد ممکن است با انجام این تست مقداری لکه بینی یا خونریزی ایجاد شود. اما جای نگرانی وجود ندارد و برای این التهاب نیز دارو تجویز می شود. نکته مهم دیگر اینکه پاپ اسمیر نباید حین قاعدگی انجام شود. همچنین ۴۸ ساعت قبل از آن باید از رابطه جنسی و مصرف کرم یا پماد خودداری کرد. البته پاپ اسمیر ممکن است باعث آسیب به پرده بکارت شود بنابراین خانم های باکره نباید آن را انجام دهند. همچنین کسانی که سرطان پیشرفته دهانه رحم دارند ممکن است با انجام این تست به خونریزی شدید بیفتند. به غیر از این دو مورد محدودیت دیگری برای انجام پاپ اسمیر وجود ندارد.
دقت کمتر سونوگرافی شکمی
سونوگرافی از رحم و تخمدان ها به دو صورت شکمی و واژینال انجام می شود. برای خانم های مجرد و باکره فقط می توان از سونوگرافی شکمی استفاده کرد. دقت سونوگرافی از روی شکم کمتر از سونوگرافی داخلی یا واژینال است زیرا در این روش امواج اولتراسوند باید ابتدا از مثانه عبور کند و بعد به رحم برسد. اگرچه از طریق یک سونوگرافی شکمی خوب هم می توان رحم و تخمدان ها را مشاهده کرد اما اگر بخواهیم برای مثال محل فیبروم نسبت به لایه داخلی رحم یا نوع کیست و توده در تخمدان را تشخیص دهیم، سونوگرافی واژینال کمک بیشتری خواهد کرد. در خارج از کشور سونوگرافی شکمی و واژینال برای خانم های غیرباکره همیشه همراه با هم انجام می شود اما در ایران جدا از یکدیگر هستند و تعرفه های جداگانه ای دارند. اگر خانمی کیست داشته باشد باید آزمایش هایی تحت عنوان تومور مارکر انجام دهد تا خوش خیم یا بدخیم بودن آن مشخص شود.